Murarka ogrodowa - Osmia rufa L. (syn. O. bicornis) - biologia i hodowla

Ze względu na sposób transportowania pyłku pszczoła murarka należy do tzw. brzuchozbieraczek. Otóż na brzusznej stronie odwłoka ma ona szczoteczkę sztywnych włosków, na które sczesuje pyłek z pylników kwiatowych. Jest jedną z najbardziej skutecznych pszczół w zapylaniu ze względu na ogromne ilości pyłku jakie gromadzi w gniazdach i dużą ruchliwość na kwiatach.

Murarka ogrodowa rozpoczyna loty już w I połowie kwietnia, a kończy je zwykle na początku czerwca, co pokrywa się kwitnieniem większości roślin uprawnych w naszym klimacie. Najpierw z kokonów wychodzą samce, a kilka dni później wygryzają się samiczki, które zaraz po wyjściu są zapładniane. W ciągu kolejnych dni poszukują one miejsc do zakładania gniazd. Gnieżdżą się najchętniej w pustych łodygach roślin, różnego rodzaju otworach wygryzionych przez inne owady lub szkodniki drewna. Murarka rozpoczyna budowę gniazda od ulepienia w otworze pierwszej, grubszej ścianki z wilgotnej gliny, następnie rozpoczyna gromadzenie pyłku. Aby napełnić jedną komórkę pyłkiem wykonuje 30-40 lotów. Gdy zapas pokarmu jest dostateczny (ok. 200 mg), samica składa na pyłku niewielkie, około 1,5 mm, owalne, błyszczące, jajeczko i zamyka komórkę przegrodą z gliny, oddzielającą kolejną celę. Samica buduje od kilku nawet do 20 komórek (średnio 7). Po zamknięciu ostatniej komórki w gnieździe zabezpiecza wejście dodatkową grubszą ścianką.

Po około 7 dniach od zamknięcia pojedynczej komórki, z jajeczka wykluwa się larwa i intensywnie odżywia się zmagazynowanym pyłkiem. Ważne jest aby w tym czasie rurka nie była poddawana wstrząsom ponieważ larwa, która odpadnie od pyłku nie potrafi odnaleźć ponownie drogi do pożywienia.

Po upływie około miesiąca, gdy pyłek zostanie zjedzony, larwa przędzie wielowarstwowy, dość twardy kokon. Wewnątrz kokonu przez kolejne tygodnie następują przemiany, które prowadzą do wytworzenia, w drugiej połowie lata, postaci dorosłej owada (Imago). Owad dorosły nie wychodzi na zewnątrz lecz pozostaje w tzw. odrętwieniu zimowym aż do wiosny następnego roku (jedno pokolenie w roku).

Zwykle 30-40% populacji murarki ogrodowej stanowią samice. Najpierw składane są jaja zapłodnione, z których powstają samice, a następnie niezapłodnione, z których powstają samce.

Murarka ogrodowa jest bardzo spokojną, i mimo posiadania żądła, całkowicie nieagresywną pszczołą, a w dodatku bardzo łatwą w hodowli. Jest to najpospolitszy gatunek spośród pszczół samotnic w Polsce, i z tego powodu, niemal w każdej okolicy, można znaleźć naturalne kolonie tego owada. Wystarczy wtedy wyłożyć w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca materiał gniazdowy, a z dużym prawdopodobieństwem samice zasiedlą nasze rurki. W przeciwnym razie kokony trzeba zakupić.

Przygotowanie materiału gniazdowego.

Najlepszym i najłatwiejszym sposobem przygotowania materiału gniazdowego dla murarek jest pocięcie łodyg trzciny pospolitej na 10-15 cm odcinki. Lokalizacja tzw. kolanka w rurce nie jest istotna, bo samice wchodzą do otworów z obu stron wykorzystując przestrzenie miedzy gniazdami. Wewnętrzna średnica trzciny powinna wynosić 6-8 mm. Ilość potrzebnych rurek zależy od tego jaką liczbą kokonów dysponujemy. Przyjmując, że w populacji występuje 35-40% samic, a na każda samicę powinno przypadać 2 gniazda, to na 1000 kokonów potrzebujemy 700-800 trzcinowych rurek.

Tak przygotowany materiał gniazdowy należy powiązać w pęczki po ok 70 - 80 szt., co ma zapobiegać jego wysypywaniu się, i umieścić w drewnianych skrzynkach. Skrzynki powinny być zaopatrzone w daszki, które zabezpieczą rurki przed zamoknięciem. Trzcinę należy upchać jak najciaśniej, aby nie wypadała ze skrzynki.

Kokony murarek wystawiamy w tekturowych pudełkach umieszczając je pod daszkiem lub podwieszamy pod skrzynką, zabezpieczone przed wilgocią. Wystawianie kokonów powinniśmy przeprowadzać na początku kwietnia, w ciepły i słoneczny dzień, po zakwitnięciu pierwszych wiosennych roślin, lecz nie później niż na 2 tygodnie przed przewidywanym zakwitnięciem kwiatów roślin uprawnych.

Ostatnim etapem przygotowania gniazd dla murarki jest zabezpieczeniem rurek przed ptakami. W tym celu najlepiej jest osłonić front skrzynki stalową lub plastykową siatką o 3-4 centymetrowych oczkach. Pracującym samiczkom wcale ona nie przeszkadza, a stanowi bardzo skuteczne zabezpieczenie przed wizytą niepożądanych gości.

Po 2-3 tygodniach, po wygryzieniu się pszczół, pudełko z resztkami kokonów należy usunąć i najlepiej spalić, ze względu na możliwość występowania w nich pasożytów. Jesienią zasiedlone gniazda przenosimy do chłodnego i suchego pomieszczenia. Można też je pozostawić na miejscu, jednak trzeba wtedy zwrócić szczególna uwagę na zabezpieczenie gniazd przed wilgocią.

Aby utrzymać hodowlę w higienie i osiągać co roku maksymalnie duże przyrosty populacji murarek konieczne jest wydobywanie kokonów z rurek i przenoszenie do zimowli tylko dobrze ukształtowanych zdrowych oprzędów. Więcej na ten temat w podstronie "Zimowla".

Dariusz Teper